खोज

आज विश्व आत्महत्या रोकथाम दिवस । यो दिवस विश्वभर हरेक बर्ष सेप्टेम्बर १० तारिखमा मनाउने गरिन्छ । आत्महत्या रोकथाम दिवस मनाईरहँदा नेपालमा भने आत्महत्याको घटनाले बिकराल रूप लिदै गएको छ । नेपालमा बर्षेनी आत्महत्या गर्नेको संख्यामा बृद्धि भैरहेको छ । आत्महत्या गर्नेहरूको संख्या बढ्दै गर्दा रोकथामका लागि उपायको खोजी अव अति आवश्यक भैसकेको छ । आत्महत्या बढ्नुको कारणमा मानसिक समस्यालाई प्रमुख कारण मानिएको छ । त्यसमापनि गरिवी, पारिबारिक कलह, लामो समय परिवारबाट अलग हुनु, तनाव, कामको बोझ आदि प्रमुख कारण रहेका छन । कोरोना कहरको बेला आत्महत्याको ग्राफ बढेको थियो । आत्महत्याको कारणमा जब लकडाउन थपिदै गयो अनि कसैमा चिन्ता, डर, निराशापन, झर्को लाग्ने र तनाब बढेको महसुस सवैले गरे । त्यसमध्ये केहीले मन थाम्नै नसकेर आत्महत्याको बाटो रोजे । यस्तो अवस्थामा तनाव नियन्त्रण गर्न विभिन्न उपायहरू अबलम्बन गर्न सकिन्छ । तनावले हाम्रो दैनिक जीवनमा असर पारिराखेको छ कि छैन भन्ने ध्यान दिनु आवश्यक हुन्छ । हामीले तनाव व्यवस्थापन गर्न धेरै कुरामा ध्यान दिनुपर्छ । यस्तो बेला आफूमा या परिवारमा केही त्यस्तो लक्षण देखिएमा मनोपरामर्शदाता, मनोविमर्शकर्ता र मनोचिकित्सकको सल्लाह लिनुपर्छ ।

अहिले विश्व आर्थिक मन्दीको बेला छ । नेपालको आर्थिक अवस्था पनि अत्यन्त कमजोर बनेको छ । यो बेला बेरोजगारी र दैनिक जीवन गुजारामा आइपरेको समस्याका कारण आमजनताको मनोविज्ञानमा उतारचढाव आउन थालेको छ । मानिसमा आवेग पैदा हुने, घरझगडा र कलहमा वृद्धि हुने, सानातिना कुराले पनि निकै सोचमग्न बनाउने, एकोहोरो व्यवहार हुने, नयाँपन नआउने, समस्या रहिरहने, एकखालको संकटकालजस्तो अवस्था निरन्तर झेलिरहनुपर्ने र बैंक तथा साहुमहाजनको ऋणको ब्याज बढिरहने आदि कारणले आमजीवन तनावग्रस्त हुन पुगेको छ । मनोवैज्ञानिक पिँजडाभित्र मानिसको जीवन रमाउन सकिरहेको छैन । यसैकारण आमरूपमा गम्भीर खालका मनोरोग पैदा हुँदै गएका छन् । त्यसमध्येको एक आत्महत्यो पनि हो । उत्पादनका काम मानिसको जीवनमा सबैभन्दा आधारभूत र जीवनदायी काम हुन् । यी कामले मानिसलाई शारीरिक तथा मानसिक रूपमा तन्दुरुस्त राखिरहेका हुन्छन् । मानिस आफैंमा निकै क्रियाशील र सिर्जनशील प्राणी हो । तर यही मनुष्यले आत्महत्याको बाटो रोजीरहेको छ । आत्महत्याको सहायक कारणमा आर्थिक समस्या र त्यससँग जोडिएर सामाजिक तथा वैयक्तिक समस्या देखापरेका छन् । यिनको समाधानका लागि सरकारले आर्थिक राहत प्याकेज, अनुदान सहयोग, सस्तो ब्याजमा ऋण प्रवाह, उत्पादन कार्यक्रम निर्माणमा जोड दिनु आवश्यक छ । यदि हामीले लिएको तनावले हाम्रो दैनिक जीवनमा असर पारिराखेको छ कि छैन भन्नेतर्फ पनि ध्यान दिनु आवश्यक हुन्छ । बेलैमा तनाव व्यवस्थापन गर्नेतर्फ ध्यान दिन सकेनौं भने त्यसले भोली ठूलो समस्या निम्त्याउन सक्छ । तसर्थ आत्महत्या रोकथाम दिवसकै अवसरमा बढ्दो आत्महत्याले निम्त्याएको पारिवारीक बिखण्डन र कारणको खोजी गर्नु जरुरी छ । आजको सत् प्रयासले भोलिको दिनमा आत्महत्या रोकथाममा सहयोग पुग्यो भने त्यो ठूलो उपलब्धि हुनेछ । आत्महत्याको कारण पहिचान गरि सोही अनुसारको मनोपरामर्श दिनेतर्फ सरकारले पनि अव सोँच्नुपर्ने जरुरी भैसकेको छ ।