खोज

दाङ, ३ भदौ ।

घोराही उपमहानगरपालिका वडा नम्बर १९ खानी खोलाका खिमबहादुर बिकलाई वर्षेनी बँदेलले गर्ने क्षति व्यहोर्नु पर्छ । लामो खडेरी झेल्दै जेनतेन खेती गरेको मकै फल्ने समयमा विगत जस्तै यो पटक पनि समस्या भोग्नु परिरहेको छ । बँदेलले मकैका बोट खाइदिएर सबै ढलाएको छ ।

बंगलाचुली गाउँपालिका –४ गदारीका पे्रम बुढामगरको १५ रोपनी जग्गामा गरिएको खेती खाएर बँदेलले हैरानी बनाएको छ । जंगली बँदेलका कारण अन्नबाली जोगाउन निकै चुनौती रहेको बताए । बँदेल धपाउँदैमा हिजोआज समय बित्ने गरेको छ । साँझपख बारीतिर पस्ने, रातभरि मकै खाएर बिहान जंगल छिर्ने बँदेलको पनि दैनिकी बनेको छ ।

तुलसीपुर उपमहानगरपालिका –७ का विभिन्न स्थानमा बँदेलले मकै बारीमा क्षति गरेको स्थानीय सावित्रा अर्यालले बताइन् । वर्षामा अरु बाली नफल्ने ठाउँमा छरेको मकै बँदेलका लागि छरे जस्तो भएको उनको भनाई छ । १० कट्ठा बारीमा लगाएको मकै बाली बँदेलले सबै सखाप पारेको छ । जंगल छेउँका बस्तीमा जंगली बँदेलको बिगबिगी छ । लगाएका अन्नबाली कसरी जोगाउने भन्नेमा स्थानीय समस्यामा पर्ने गरेको बताए ।

यस्तै सोही वडाको गणेशपुर, तमाखे, घुसरी, तुलसीपुर –४ को मजुवा, रक्षाचौरमा बँदेलले मकै बालीमा क्षति पुर्याएको स्थानीयको दुःखेसो छ । “बँदेलले मकै बाली क्षति पुर्याउन थालेपछि रातभर बँदेल धपाउन थाल ठटाउनु पर्छ, साँझमा आएर कति बेला खान्छ पत्तै हुन्न”, अर्यालले बताइन् । मकै खान ठुलाठुला बँदेल आउने भएकाले त्यसले मान्छेलाई पनि आक्रमण गर्छ भन्ने त्रास छ ।

सरकारले वन्यजन्तु मार्न रोक लगाए पछि जंगली जनावरको आतंक बढेको छ । मानव बस्तीमा जंगली जनावरको उपस्थिति बढ्दा मानवीय जोखिम थपिनुका साथै बालीनाली संरक्षणमा चुनौति थपिएको छ ।

जिल्लाको घोराही उपमहानगरपालिका बिभिन्न वडा, तुलसीपुर उपमहानगरपालिकाको विभिन्न वडा, दंगीशरण गाउँपालिकाको विभिन्न वडामा जंगली बँदेलको आतंक छ । राजपुर गाउँपालिकाको सीमावर्ती क्षेत्र, गढवाकोे बिभिन्न वडा, बबई गाउँपालिकाको वडा नम्बर ४, ६, ७ नम्बर वडामा बँदेले क्षति पुर्याएको छ ।

सरकारले जंगली जनावरले बालीमा क्षति पुर्याए राहत दिने भएको छ । वन्यजन्तुबाट भएको क्षतिको राहत वितरण निर्देशिका, २०८० ले यो व्यवस्था गरेको हो । यो सँगै बालीमा क्षति पुर्याउँदा राहत पाइने वन्यजन्तुको संख्या सात पुगेको छ । बाँदर, नीलगाई, हात्ती, गैँडा, भालु, जंगली बँदेल र अर्ना भैँसीले बालीमा क्षति पुर्याए राहत पाइने भएको हो । वन्यजन्तुबाट हुने विभिन्न किसिमको क्षतिको राहत वितरण निर्देशिका सूचीमा वन्यजन्तुको संख्या पनि १६ पुगेको छ ।

अनुमति प्राप्त प्रकृति पथप्रदर्शकलाई वन्यजन्तुले आक्रमण गरी मृत्यु भएमा, गम्भीर घाइते भएमा वा सामान्य घाइते भएमा राहत पाइने निर्देशिकामा उल्लेख छ । निर्देशिका अनुसार राष्ट्रिय निकुञ्ज वा आरक्षबाहेक अन्य क्षेत्रमा वन्यजन्तुको आक्रमणमा परी घरपालुवा पशुको मृत्यु भएमा र निजी जमिनमा खनिएको पोखरीमा पालन गरेको माछा तथा खोरमा पालिएका कुखुरालाई क्षति पुर्याएमा राहत पाइने छ ।

निर्देशिका बमोजिम वन्यजन्तुबाट भएको क्षतिको राहतका लागि आवश्यक कागजात संलग्न गरी राष्ट्रिय निकुञ्ज, आरक्ष, संरक्षण क्षेत्र वा मध्यवर्ती क्षेत्रका हकमा राष्ट्रिय निकुञ्ज, आरक्ष, संरक्षण क्षेत्रको कार्यालय निवेदन दिनु पर्नेछ । त्यस्तै अन्य क्षेत्रमा भए सम्बन्धित डिभिजन कार्यालयमा निवेदन दिनुपर्ने छ । निवेदन भएको एक महिनाभित्र क्षतिपूर्ति पाइने निर्देशिकामा उल्लेख छ ।

जंगली जनावरबाट हुने जोखिमबाट स्थानीयले राहत पाउने देखिएको छ । तर, वन्यजन्तुबाट हुने जोखिम कम गर्ने योजना पनि ल्याउन आवश्यक रहेको स्थानीय बताउँछन् ।