खोज

बुटवल, ३ बैशाख ।

गुरुयोजनाविपरीत जथाभाबी निर्माण भएका संरचनाले लुम्बिनी विश्व सम्पदा खतरा सूचीमा पर्ने सम्भावना बढेको छ । यूनेस्को विश्व सम्पदा केन्द्रको ४३ औँ सत्रको निर्णय र नेपाल सरकारले यूनेस्कोलाई गरेको आमन्त्रण अनुसार यूनेस्को ‘रि एक्टिभ मनिटरिङ मिसन’ले सन् २०२२ मा लुम्बिनीको अध्ययन अवलोकन भ्रमण गरेको थियो ।

उक्त मिसनले अध्ययन गरेर बुझाएको प्रतिवेदनमा सुधारका काम नगरे लुम्बिनीलाई विश्व सम्पदा खतराको सूचीमा सूचिकृत गर्ने उल्लेख छ । लुम्बिनी क्षेत्र वरिपरि भइरहेका पूर्वाधार निर्माण र प्रदूषणका कारण विश्व सम्पदा सूचीमा सूचीकृत लुम्बिनीमा परेको प्रभावबारे संयुक्त राष्ट्रसंघीय शैक्षिक, वैज्ञानिक र सांस्कृतिक संगठनको उक्त टोलीले अध्ययन गरेको थियो । यूनेस्कोले लुम्बिनीलाई सन् १९९७ मा विश्व सम्पदा सूचीमा सूचीकृत गरेको थियो ।

पूरातत्व विभागका पूर्वमहानिर्देशक कोषप्रसाद आचार्य लुम्बिनीको सम्पदा जोगाउन सरकार र कोषका तर्फबाट काम नभएको बताउँछन् । “जुन सम्पदाको कारणले लुम्बिनीको नाम छ, त्यसलाई जोगाइराख्न जे प्रयास गर्नुपर्दथ्यो, त्यसमा पनि कमजोरी भएका छन्,” आचार्य भन्छन्, “गुरुयोजना संशोधन गर्नेदेखि गुरुयोजनामा नभएका व्यवस्थाहरू निर्माण भइसकेका छन् । यी कुराहरूमा कसैलाई चासो छैन ।”

लुम्बिनीको पुरातत्त्व, कला र वास्तुकलाबारे विद्यावारिधि गरेका डा. गीत गिरीका अनुसार मायादेवी मन्दिरको संरचना, स्मारक र इँट्टा लगाएर बनाइएको ‘मेडिटेसन’को विषयलाई लिएर यूनेस्कोले विश्व सम्पदा सूचीबाट हटाउने चेतावनी यस अघि दिइसकेको छ । “यूनेस्कोले विश्व सम्पदा सूचीबाट हटाउने पटक–पटक चेतावनी दिँदै आएको छ, पुरातत्वलाई असर नपर्ने गरी काम हुनुपर्नेमा विकास कोष त्यसमा गम्भीर भएको पाइएन,” गिरी भन्छन् ।