खोज

बुटवल, २१ फागुन ।

छाडाचौपाया रोकथामको प्रचारमुखी अभियान थालेको बेला रुपन्देहीकै सामुदायिक वन क्षेत्रमा विद्युतीय धरापमा परेर धेरै छाडाचौपाया मर्ने क्रम बढेको छ । तिलोत्तमा नगरपालिकाको करहिया सामुदायिक बन क्षेत्रभित्र विद्युतीय धरापमा परेर मृत्यु भएका दर्जनौ गाईका हाडखोर र लासहरु भेटिन्छन् । दुई रुखका बीचमा मसिना तारहरु राखेर वन्यजन्तु मार्ने पासोहरु बनभरी छन् । यसैमा परेर मरेका गाईहरु सडेका छन, दुर्गन्ध आइरहेका छन तर त्यसबारे सरोकारवालाहरु अनभिज्ञ छन ।

तिलोत्तमा नगरपालिका वडा नं. ८ स्थित करहिया सामुदायिक वन उपभोक्ता समूहको फोहोर प्रशोधन तथा ज्ञान केन्द्रको सेरोफेरोमा मरेका गाईका दुर्गन्ध छन् । खानाको खोजीमा हिंडेका छाडाचौपाया वन क्षेत्रमा बँदेल मार्न प्रयोग भएको विद्युतीय धरापमा परेर मरेको हुनसक्ने स्थानीय युवा आतिश चौधरी बताउँछन् ।

तिलोत्तमा नगरपालिका, युएनडिपीको सहयोगमा संचालन भएको फोहोर प्रशोधन तथा ज्ञान केन्द्र वरपरको चारैतिर गाईहरु मर्दा समेत कुनै निकायहरु चासो नलिएको उनले दुःखेसो गरे । ‘वन क्षेत्रभरि सिनो मात्र छ’–उनले भने । वन पैदावार र वन्यजन्तुको संरक्षणको जिम्मेवारी बोकेका सामुदायिक वनभित्र विद्युतीय धराप राख्ने अपराधमा संलग्नको खोजी गरी कारवाही हुनुपर्ने उनी बताउँछन् । ‘विद्युतीय धरापमा परी दर्जनौ गाईहरु मर्दा पनि सरोवारवालाहरु चासो दिदैनन’–उनले गुनासो गरे ।

शहरी क्षेत्रमा रहेका छाडा चौपाया ब्यवस्थापनको नाममा रुपन्देहीमा सरकारीस्तरमा लाखौ रुपैयाँ खर्च गरेर प्रचारमुखी कामहरु भएका छन् । कतिपय स्थानीय सरकार बेवारिसे चौपायाका कारण दैनिक सडक दुर्घटना बढेको भन्दै गौशाला निमार्ण गरी ब्यवस्थापन समेत अघि बढाएका छन् । सरकार र जनप्रतिनिधिहरुको देखिने भन्दा पनि प्रचारमुखी काममा लाग्दा वास्तवमै समस्या समाधान हुन नसकेको उनको तर्क छ ।

यता सामुदायिक वनका अध्यक्ष हरिलाल पाण्डेले गुनासो बढेपछि आफुहरु वन क्षेत्रमा अनुगमन गर्ने तयारीमा रहेको बताए । जिल्ला प्रशासन कार्यालय, जिल्ला वन कार्यालयको समन्वयमा वनमा हेर्न जाने तयारी रहेको उनले बताए । वनमा धेरै बँदेल रहेको र सो मार्ने पासो लगाउने क्रममा गाईहरु मरेको हुनसक्ने उनले बताए । गौशाला बाहेक वन क्षेत्रमा ४–५ सय बढी गाईहरु रहेको उनको दाबी छ । ‘हामीहरु समेत संवेदशिल भएका छौ’–उनले भने । मिलन सामुदायिक वनमा केही समय पहिले बँदेंलको धरापमा मानिसको मृत्यु भएको उनले बताए । जंगलमा विद्युत ल्याउने र यस्तो काममा संलग्नहरुलाई छिटोभन्दा छिटो कारवाहीको लागि रातीको समयमा गस्ती र अनुगमनको कामलाई तीब्रता दिने तयारी भएको उनले बताए ।

देवदह नगरपालिकाको कामधेनु गौशालाका संरक्षक योगी सोमराज महाराज शहरी क्षेत्रका छाडा चौपायाहरुको स्वस्थ्यमा धेरै समस्या देखिने बताउँछन् । छाडा चौपायाको संरक्षण अर्को चुनौतीपूर्ण भएको उनले बताए । ‘खाना र पानीको अभाव चौपायालाई छ’–उनले भने । गाईहरु खाना अभावमा प्लास्टिकजन्य खाना खाँदा यसले उनीहरुमा दीर्घकालीन रोगहरु लाग्ने गरेको उनले बताए । राम्रो रेखदेख गरी पालिएको गाईको सरदर आयु २७ वर्ष हुने भएपनि छाडा चौपायाहरुको भने ५ वर्ष भन्दा बढी नहुने उनले बताए । ब्यवस्थित चौपाया पालनलाई जोड दिने र घरबाट सडकमा आउन रोक्ने गरी ३ तहकै सरकारको योजना बनाउनुपर्ने उनको सुझाव छ । करहिया सामुदायिक बन हँुदै बग्ने सुखौरा खोलाको मुहार बुटवलको मुख्य बजार क्षेत्र हो । यो खोला वन क्षेत्रमा पुग्दा पिउन अयोग्य र विषादियुक्त भएको हुन्छ । यो पानीकै कारण धेरै वन्यजन्तुहरुमा रोगको समस्या हुने र मृत्यु भएको पाइएको उनले बताए ।