खोज

आज राष्ट्रिय प्रजातन्त्र दिवस । नेपालमा पहिलोपटक निरंकुश राणाशासन अन्त्य गर्न चार शहिदको शहादत र बलिदान स्वरुप प्रजातन्त्र प्राप्ति भएको दिन । ती चार शहिद नै आजको संघीय लोकतान्त्रिक गणतन्त्रका आधार स्तम्भ हुन । चार शहिदले देशमा प्रजातन्त्र ल्याउन शहादत नगरेको भए सायद देशको अवस्था अहिले के र कस्तो अवस्थामा हुन्थ्यो भन्न सकिदैन् । त्यसकारण ती चार बीर सपुतको उच्च सम्मान अहिलेपनि छ र इतिहासले पछिसम्म सम्झिरहने छ । फागुन ७ को प्रजातन्त्र दिवस १०३ बर्ष लामो निरङ्कुश, जहानियाँ, तानाशाही र एकतन्त्रीय शासन व्यवस्था अन्त्य भई वि.सं. २००७ सालमा प्रजातन्त्र स्थापना भएको स्मरणमा मनाउने गरिएको छ । २००७ सालयताको करिव ७२ वर्षको अवधीमा प्रजातन्त्रका खातिर धेरै शहिदले बलिदान दिएका छन । त्यसमा पनि पहिलोपटक स्थापना भएको प्रजातन्त्र दिवसको विशेष भूमिका छ । तर, आज शहिदको सम्मान हुन सकेको छैन । पहिलोपटक देशमा प्रजातन्त्र आएको दिन फागुन ७ नै हो तर ती चार बीर सपुतको सम्झनामा हामीले शालिक बनाउन सकेका छैनौं । बनाईएका शालिक समेत तोडफोड गर्ने र भत्काउने काम भएको छ । साँचो अर्थमा देशमा प्रजातन्त्रकै लागि भनेर शहिद हुनेको संख्यामा औलामा गन्न सकिन्छ । आजभन्दा ७५–८० बर्ष अगाडि राणा शासनको चरम जगजगीको बेला प्रजातन्त्रका लागि आन्दोलन सानो चुनौति थिएन । त्यतिबेला राणा शासनको विरोध गर्नुभनेको आफैलाई सिध्याउनु थियो । राणा शासनको विरोधमा कसैले चुँसम्म पनि गर्ने अवस्था थिएन । स्वयं राजापनि राणा शासनको दवदवाबाट आतंकित थिए । राजाले पनि खुलेर राणाहरुको विरोध गर्न नसकिरहेको त्यो कठोर दिनमा आन्दोलनका माध्यमबाट प्रजातन्त्र प्राप्तिको संखघोष गर्नु ठूलो चुनौति थियो । तर, त्यो चुनौतिको सामना गर्दै चार शहिदले ज्यानको परवाह नगरि प्रजातन्त्र स्थापना गर्न महत्वपूर्ण भूमिका निर्वाह गरे । आज ती शहिदप्रति देश नतमस्तक छ । चारजनाको सेरोफेरोमा अरु सयौं नेपालीले राणाहरुबाट ठूलो पीडा सहे । कैयौंलाई राणाशासनको विरोध गरेकोमा चार भञ्ज्याङ कटाइएको इतिहास ताजै छ ।

सरकारले तीन दिनसम्म प्रजातन्त्र दिवस मनाउन मातहतका सवै निकायलाई निर्देशन दिएको छ । तर जुन उद्देश्य र त्यागका कारण प्रजातन्त्रको सुन्दरता यहाँसम्म आईपुगेको छ त्यो अहिले विर्सने प्रयास भएको छ । सत्ताको उन्मादमा शहिदहरुले जुन सपनाको साथ बलिदानी दिए त्यो अहिले सरासर विर्सिएको छ । केवल दिवस मनाउने औपचारिकतामात्र जीवित छ । वर्षको एकपटक शहिदहरुको स्मरण गर्ने र बाँकी दिन सत्ताको उन्मादमा रम्ने रवैयाले आज देश तहसनहस हुँदैछ । गौरवसाथ भन्नुपर्दछ– अहिलेको संघीय लोकतान्त्रिक गणतन्त्रको जग २००७ सालदेखि बसेको हो । त्यसबेला उठेको संविधानसभाको माग करिव आधा शताब्दीपछि मात्र पूरा भयो र, संविधानसभाबाट नयाँ संविधान जारी भएको छ । अब प्राप्त उपलब्धिको रक्षा गर्दै जनआकांक्षा पूरा गर्ने दायित्वलाई गंभीरतापूर्वक पूरा गर्दै अघि बढ्नुपर्छ । अव कसैलाई दोष दिएरमात्र अव उम्किने समय छैन । प्रजातन्त्र र त्यसका खातिर बलिदानी गर्ने शहिदको स्मरण अव संघीय लोकतान्त्रिक गणतन्त्र शासन प्रणालीका रुपमा मात्र नभई नागरिकको जीवनपद्धति र शैलीका रुपमा स्थापित गर्नु आवश्यक छ । जब संघीय लोकतान्त्रिक गणतन्त्र शासन प्रणालीका रुपमा मात्र नभई नागरिकको जीवन पद्धतिको रुपमा स्थापित हुन्छ, त्यसबेला मात्र प्रजातन्त्र दिवस मनाउनुको सार्थकता रहनेछ ।