खोज

काठमाण्डौ विश्वकै प्रदुषित सहरको सूचीमा पहिलो नम्बरमा परेको छ । स्वीट्जरल्याण्डमा रहेको प्रदूषण मापन गर्ने संस्था आईक्यूएअरका अनुसार सोमबार काठमाण्डौको वायु अस्वस्थकर २५३ एक्यूआई पुगेको थियो । विश्व स्वास्थ्य संगठनका अनुसार प्रदूषित हावाका कारण दम, श्वासप्रश्वासका रोग, मुटुरोग, क्यान्सर लगायत रोगको जोखिम बढ्छ । त्यो अवस्थामा संघीय राजधानी काठमाण्डौंका नागरिक असुरक्षित जीवन बाँचीरहेका छन् । काठमाण्डौंको आकासमा अहिले कार्बन मोनोअक्साइड, सल्फर, नाइट्रोजन अक्साइड जस्ता हानिकारक ग्यासहरूसँगको घुलन छ । अहिले काठमाण्डौको हावामा यस्ता विषाक्त ग्याँसको मात्रा उच्च रहेको छ । सडकको धुलो, धुवाँ र आगलागी प्रदूषणको मुख्य कारण हो । पानी नपरेसम्म प्रदुषण घट्दैन । जसका कारण काठमाण्डौंमा बाहिर हिँडदा समेत मास्क, चश्मा लगाउनु पर्ने अवस्था छ । काठमाण्डौंसंगै नेपालका महत्वपूर्ण र ठूला बुटवल जस्ता सहरहरू पनि प्रदुषित सहरमा परेका छन् । संसारमा वायु प्रदुषणबाट सिर्जित नागरिकको स्वास्थ्यजस्तो सम्बेदनशील विषयले थप सम्वेदनशील अवस्थामा पु¥याएको छ । आगामी दिनमा पनि स्वास्थ्यमा सुधारको लागि सबैले ध्यान नदिने हो भने यसले फोक्सोको क्यान्सरजस्तो घातक रोगलाई आमन्त्रण गर्ने खतरा दिन प्रतिदिन बढ्दै जाने निश्चित छ । विश्व स्वास्थ्य सङ्गठनले निर्धारण गरेको स्वास्थ र वातावरणसम्बन्धी मापदण्डबाट विश्वका अधिकांश देशका सहरहरू तल झरिसकेका पनि सो अनुसन्धानबाट खुलेको छ । अर्को गंभीर कुरा के हो भने शहरी क्षेत्रमा वसोवास गर्ने विश्वका करिब ८० प्रतिशत मानिसहरू विश्व स्वास्थ्य सङ्गठनले तोकेको वायुको गुणस्तरभन्दा बढी प्रदूषणको सिकार बनिरहेका छन् । खासगरी कम आयस्तर भएका शहरी क्षेत्रका वासिन्दा बढी प्रभावित छन् । पछिल्लो शहरी वायु गुणस्तर तथ्यांक अनुसार गरिब र तीब्र आर्थिक विकासको क्रममा रहेको मध्यपूर्व र दक्षिणपूर्वी एसियाका मध्यमस्तरका मुलुकमा ९८ प्रतिशत शहरहरूमा वायुको गुणस्तर मापदण्ड अनुसार छैन् । अव विश्वले वायुको गुणस्तर कायम नगर्ने हो भने आगामी दिनमा यो समस्या अझ विकराल भएर जानेछ र मृत्युको मुख्य हिस्सा नै वायु प्रदूषण बन्नेछ । वायु प्रदूषण हुने मुख्य कारणमा यातायातका साधनबाट निस्कने धुवाँ, औद्योगिक र कृषिजन्य प्रदुषण, खाना पकाउन प्रयोग हुने दाउरा आदि रहेका छन् ।
वातावरण प्रदुषण नियन्त्रणका लागि अव वातावरणवीदहरूको चिन्तासंगै सरकारले समेत यो विषयमा गंभीर ढंगले सोच्नु जरुरी छ । काठमाण्डौं जस्तै बुटवलको अवस्था पनि प्रदुषित छ । यहाँपनि विकास निर्माणको काम भैरहेको छ । धुलो, धुवाँ लगायतका कारण बुटवल प्रदुषित हुँदै गएको छ । बुटवलको नयाँ परिचय राजधानी काठमाडौंजस्तै धुवाँ र धूलोको शहरको रूपमा अगाडि बढि रहेको छ । मुख्य सडक क्षेत्रको दुरावस्थाका कारण नगरवासीले लामो समयदेखि कष्ट भोग्दै आएका छन् । मुख्य सडकमा जताततै खाल्डाखुल्डी, अव्यवस्थित ढल र धुवाँ–धूलो सामान्यजस्तै बनेको छ । बुटवलमा घाम लाग्दा धूलो र पानी पर्दा हिलोको समस्याले पीडित भएको अवस्था छ । जसका कारण व्यवसाय गर्नेलाई समेत तनाव छ । धुलो, धुवाँले मानिसलाई विभिन्न रोग निम्तिने खतरा छ । बुटवलको राजमार्ग चौराहादेखि गोलपार्कसम्मको सडक निर्माणको काम अहिले भैरहेको छ । सडक निर्माणको काम अहिले तीब्ररूपमा अघि बढेपनि पहिले भएको ढिलासुस्तीका कारण बुटवलबासी प्रदुषणको चपेटामा परेको यथार्थ हो । अर्कोतर्फ फोहोरको व्यवस्थापन हुन नसक्दा पनि ठूलो समस्या उत्पन्न भएको छ । यसको दिगो समाधान खोज्नु जरुरी छ । बढ्दो जनसंख्या समेत प्रदुषणको कारक हो । सरकारले अव ठूला शहरलाई मध्यनजर गरेर नयाँ कार्यक्रम ल्याउन जरुरी छ । प्रदुषित सहरको सूचिमा समावेश हुनु राम्रो होइन् । यो बिषयमा सरकारको ध्यान जाओस् ।